Może się wydawać, że w zglobalizowanym świecie handel jest coraz prostszy. Nie można jednak zapominać, że prowadzenie biznesu poza Polską oznacza dodatkowe wymogi. Znajomość przepisów jest kluczowa, aby uniknąć kar i działać zgodnie z prawem. Szczególnie w przypadku produktów na baterie.
Wymogi dotyczące produkcji i sprzedaży baterii i produktów na baterie, określa Ustawa o bateriach. Jej przepisy szczegółowo regulują obowiązki podmiotów profesjonalnych uczestniczących w całym cyklu życia baterii – od producentów (wprowadzających baterie do obrotu), przez sprzedawców (hurtowych i detalicznych) dystrybuujących je na rynku, po podmioty zbierające i przetwarzające zużyte baterie. Szczegółowość regulacji ma na celu zapewnienie ochrony środowiska i prawidłowego gospodarowania produktem, który może mieć na to środowisko negatywny wpływ. Przepisy w praktyce mogą jednak rodzić wątpliwości interpretacyjne, zwłaszcza, że nie posługują się one standardowo definicją producenta, tylko wprowadzającego do obrotu.
Na kim ciążą obowiązki?
Największy ciężar odpowiedzialności spoczywa na „wprowadzającym baterie do obrotu”. Ustawa o bateriach definiuje to pojęcie szeroko (art. 6 pkt. 22 i 23 Ustawy o bateriach), nadając taki status każdemu przedsiębiorcy, który jest:
- producentem wytwarzającym baterie we własnej fabryce lub zlecającym ich wyprodukowanie podwykonawcy, z umieszczeniem na nich swojego logo.
- importerem sprowadzającym baterie spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG),
- kupującym baterie na terenie EOG, jeżeli sprowadza je dla siebie (w ramach tzw. wewnątrzwspólnotowego nabycia na potrzeby własnej działalności),
- sprzedającym baterie kupione w innym państwie EOG w Polsce – osobno, w produkcie na baterie lub pojeździe, jeżeli jest on pierwszym sprzedającym je w kraju.
Jeżeli fabryka wytwarza u siebie baterie, ale okleja je logiem firmy, która zleciła produkcję, nie będzie mieć obowiązków związanych z wprowadzaniem baterii na rynek. Kluczowe jest jednak właściwe określenie zasad współpracy w zleceniu produkcyjnym.
Przykład: Firma „Mikuś” importuje z Chin zabawki, w których są zamontowane baterie. Będzie traktowana jako producent baterii w rozumieniu Ustawy o bateriach, ponieważ to ona po raz pierwszy wprowadza je na polski rynek (w produkcie na baterie importowanym z Chin). Taka sama sytuacja będzie dotyczyć przywiezienia produktu na baterie z innego państwa UE, bo przedsiębiorca będzie ich wprowadzającym na polski rynek.
W praktyce najwięcej wątpliwości budzi ostatni punkt. Może pojawić się wątpliwość, kiedy bateria kupiona na rynku unijnym i dołączona do produktu na baterie oferowanego przez inny podmiot jest ponownie wprowadzona do obrotu. Czy musimy ją kupić od polskiego sprzedawcy, żeby była dalej jedynie sprzedawana czy zawsze wkładając ją do produktu będziemy mieli obowiązki takie jak jej producent? Kwestia ta bywa przedmiotem sporów z organami kontroli. Pomocą dla przedsiębiorców może być uzyskanie interpretacji indywidualnej we właściwym organie, albo przedstawienie swojej wykładni przepisów. W oparciu o definicję wprowadzenia do obrotu, bo ono może mieć miejsce tylko raz.
Kiedy ma miejsce „wprowadzenie do obrotu”?
Moment, od którego liczą się obowiązki związane z bateriami, to właśnie wprowadzenie ich do obrotu. Oznacza to pierwsze udostępnienie baterii na rynku, bez względu na to, czy faktycznie doszło do rozliczenia transakcji finansowej związanej z dostawą. Zgodnie z przepisami, za wprowadzenie do obrotu uznaje się (art. 6 pkt. 23 i art. 7 ust. 1 Ustawy o bateriach):
- sprzedaż baterii wyprodukowanej w kraju: wystawienie dokumentu dostawy związanego z wydaniem towaru nabywcy lub faktury dokumentującej rozliczenie.
- import: moment, w którym towar „przejdzie cło” (zostanie wwieziony na teren Polski) w przypadku baterii przechowywanych na składzie celnym lub przywiezionych spoza UE z bezpośrednią odprawą celną – decydują daty na dokumentach celnych,
- zakup w innym państwie EOG: wystawienie faktury dokumentującej rozliczenie.
Jeżeli firma ma więcej dokumentów dotyczących baterii, które są związane z jej wprowadzeniem do obrotu, przyjmuje się datę najwcześniejszego dokumentu. Mimo, że opisane zasady mogą się wydawać skomplikowane, są korzystne dla przedsiębiorców w porównaniu do innych przepisów związanych z wymogami dla wyrobów. Samo zaoferowanie baterii do sprzedaży w momencie, gdy weszły na stan magazynowy (w przypadku baterii produkowanych w UE), nie będzie traktowane jako ich wprowadzenie do obrotu. Co ważne, to wprowadzający baterie musi zadbać o właściwe (poprawnie wypełnione) dokumenty, na podstawie których można jednoznacznie określić potrzebne daty na wypadek kontroli (art. 7 ust. 3 Ustawy o bateriach). Oznacza to, że sprowadzając do Polski produkty na baterie, przedsiębiorca musi pamiętać o dodatkowych obowiązkach w porównaniu do innych firm.
Rejestracja w BDO i konsekwencje jej braku
Przed rozpoczęciem działalności polegającej na wprowadzaniu baterii do obrotu (w produkcie na baterie), producent musi zarejestrować się w Bazie Danych o Odpadach (BDO). Numer rejestrowy BDO musi być umieszczany na wszystkich dokumentach związanych z obrotem bateriami, w tym na fakturach (art. 30 Ustawy o bateriach). Rejestracja w BDO ma na celu identyfikację i monitorowanie przepływu baterii na rynku polskim. Dane zawarte w rejestrze są wykorzystywane przez organy kontrolne do weryfikacji działalności przedsiębiorców. Brak wpisu do BDO i nieumieszczanie numeru rejestrowego na dokumentach to dwa odrębne wykroczenia, które mogą skutkować nałożeniem grzywny (do 5.000,00 zł), przy czym to pierwsze następuje z przepisów dotyczących odpadów i może dodatkowo wiązać się z karą aresztu. W przypadku importu produktów z zamontowanymi bateriami, obowiązek rejestracji często umyka przedsiębiorcom.
Jeżeli przedsiębiorca prowadzi działalność w kilku państwach UE, wywóz baterii za granicę przed końcem roku, w którym przywiózł je do Polski, spowoduje, jakby ich nigdy w naszym kraju nie było (art. 34 ust. 4 Ustawy o bateriach). Wiążą się z tym jednak inne obowiązki – rejestracji i rozliczenia z obowiązków dotyczących tych baterii w państwie członkowskim, do którego trafiły. To ważne, bo ewentualne sankcje takie jak kary pieniężne czy odpowiedzialność karna, są określane przez każdy kraj we własnym zakresie.
Wymagania dotyczące wprowadzania na rynek baterii i konsekwencje ich naruszenia
Przepisy precyzują jakie baterie mogą być oferowane nabywcom. Określa też jakie oznakowanie i dodatkowe informacje muszą być dołączane do tego typu produktów.
- Ograniczenia dotyczące składu (art. 8 Ustawy o bateriach): zawartość rtęci i kadmu w bateriach (z wyjątkiem baterii do urządzeń medycznych, systemów awaryjnych lub alarmowych) jest ściśle ograniczona i nie może przekraczać maksymalnych stężeń określonych w przepisach.
- Wymogi projektowe (art. 11 ust. 1 i 1a Ustawy o bateriach): łatwość usunięcia zużytych baterii ze sprzętu lub możliwość usunięcia przez profesjonalny serwis.
- Instrukcja obsługi (art. 11 ust. 2-4 Ustawy o bateriach): do sprzętu, w którym są zamontowane baterie, musi być dołączona instrukcja w języku polskim, zawierająca informacje o sposobie bezpiecznego usunięcia baterii ze sprzętu i rodzaju zamontowanych baterii (nie dotyczy sprzętu, którego specyfika uniemożliwia samodzielny demontaż baterii przez użytkownika).
- Informacje towarzyszące (art. 31 ust. 3 Ustawy o bateriach): do baterii kwasowo-ołowiowych (samochodowych i przemysłowych) muszą być dołączone informacje o warunkach i trybie ich zwrotu oraz o zorganizowanych punktach zbierania.
- Oznakowanie (art. 9 Ustawy o bateriach): informacje jakie muszą się znaleźć na baterii powinny być widocznie, czytelnie i trwałe i obejmować:
- symbol selektywnego zbierania (przekreślony kosz na śmieci),
- w przypadku baterii zawierających określone ilości metali ciężkich (rtęci, kadmu, ołowiu) – odpowiedni symbol chemiczny (Hg, Cd, Pb),
- w przypadku baterii przenośnych i samochodowych – informację o ich pojemności.
Prawidłowe oznakowanie informuje konsumentów o właściwym postępowaniu ze zużytymi bateriami i ułatwia selektywną zbiórkę oraz recykling. Nie umieszcza się ich na produkcie na baterie, ale na samej baterii. W przypadku stwierdzenia, że bateria nie spełnia wymagań dotyczących składu lub oznakowania, organ kontrolny nałoży na wprowadzającego ją do obrotu obowiązek jej wycofania z rynku i wymierzyć mu karę pieniężną od 2.000,00 zł do 150.000,00 zł (art. 97 Ustawy o bateriach). Taką samą karę może otrzymać przedsiębiorca za brak instrukcji (art. 99 Ustawy o bateriach), przy czym jeżeli dystrybutor nie zorientował się o braku takiego dokumentu, może dostać grzywnę (art. 77 Ustawy o bateriach).
Ewidencja i sprawozdawczość oraz kampanie edukacyjne
Wprowadzający produkty na baterie na rynek, jeżeli dołącza do nich baterie, ma obowiązek finansowania publicznych kampanii edukacyjnych, które mają na celu podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa w zakresie prawidłowego postępowania ze zużytymi bateriami (art. 37 ust. 1 Ustawy o bateriach). Wysokość środków przeznaczonych na te kampanie jest często powiązana z masą wprowadzonych do obrotu baterii. Kampanie te powinny informować o wpływie substancji zawartych w bateriach na środowisko i zdrowie, o selektywnym zbieraniu oraz o dostępnych systemach zbiórki i recyklingu.
Taki przedsiębiorca musi też prowadzić ewidencję zawierającą informacje o rodzaju i masie wprowadzanych do obrotu baterii (art. 34 Ustawy o bateriach). Prowadzi się ja na bieżąco, miesiąc po miesiącu, na podstawie dokumentów takich jak kwoty wagowe czy inna dokumentacja dotycząca parametrów produktu. Na podstawie ewidencji sporządza się roczne sprawozdania, które należy przedłożyć Marszałkowi Województwa do 15 marca następnego roku kalendarzowego. Sprawozdania te zawierają dane o ilości i rodzaju wprowadzonych baterii, osiągniętych poziomach zbierania oraz informacje o przeprowadzonych publicznych kampaniach edukacyjnych. Kontrola może żądać dokumentacji 5 lat wstecz.
Jesteś producentem lub sprzedawcą baterii albo produktów z bateriami? Masz też obowiązki dotyczące odpadów bateryjnych.
Chcesz się dowiedzieć o tym więcej? Śledź naszą stronę i kanał na YouTube po więcej przydatnych wiadomości.
Publikacja przygotowana na podstawie ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach (Dz.U. 2024, poz. 1004; w tekście jako: „Ustawa o bateriach”).
